Hava Kirliliği 

 Canlı metabolizmasına zararlı birçok Yazım havaya karışması şeklinde tanımlayabileceğimiz "hava kirliliği" günümüzde tüm insanlığın ve özellikle de büyük yerleşim merkezlerinin ciddi bir problemdir. Aslında bu problemin nereden ve ne zaman çıktığını söylemek oldukça zor. Belki de insanın ateşi bulma tarihini hava kirliliği için başlangıç olarak almak en doğrusu. Ama, kentlerin havasını ilk siyah bulutların kapladığı, nefes almanın zorlaştı, toplu ölümlerin olduğu tarih, "endüstri devrimi" nin başladığı yıllardır. Endüstrileşme ve teknolojik gelişmeler hava kirliliğine artan bir etkide bulunmuştur. Otomobillerin üretiminin artması ve bunlarda petrolün kullanımı, fabrika bacaları ve kimyasal madde üreten imalathanelerin artması hava kirliliğine ayrıca katkıda bulunmuştur.

  Ama bunlar hep günümüzde gelişmişliğin göstergesi kabul edilmektedir. Peki havayı kirleten bu maddeler nelerdir ve nasıl oluşurlar? 

  Hava kirliliğinin büyük bölümü "yanma reaksiyonları" ndan kaynaklanmaktadır. Karbon ve hidrojen moleküllerini içeren petrol ürünleri yakıldığında karbondioksit ve su oluşur. Ama tam yanma gerçekleşmediğinde karbonmonoksit gibi insan sağlığı için çok tehlikeli ve bazen de öldürücü gazlar üretilir. Örneğin arabaların motorları karbonmonoksit üretirler.

   Hava kirliliğine CO %52, SO2'nin %18, hidrokarbonların %12 oranında katkıları vardır. Şimdi bu gazların kaynaklarına ve etkilerine kısaca bir göz atalım. 

Karbonmonoksit (CO) :

   Karbonun oksijen ile birlikte yanması ile açığa çıkan bir gazdır. Oksijenin yetersiz olduğu yanma reaksiyonlarında karbonmonoksit oluşur

C(k) + 1/2 O2(g) ----> CO(g)

   Yanma reaksiyonlarında yeterli oksijen varsa karbonmonoksit yerine karbondioksit oluşur. 

C(k) + O2(g) ----> CO2(g) 

   Karbonmonoksit çok zehirli bir gazdır yetişkin bir insan, yarım saat boyunca, %1 oranında karbonmonoksit içeren bir odada kapalı kalırsa kısa sürede yaşamını yitirir. 

Sülfür oksitler (SOx) :

    En kirletici ve en çok bulunanları SO2 ve SO3 tür. Havadan ağır olan bu iki gaz kolaylıkla suda çözünüp aside dönüşebilir. 

SO2 + H2O ----> H2SO3 (Sülfüröz asiti) 

SO3 + H2O ----> H2SO4 (Sülfirik asit) 

   Bu asitler, havada yoğunlaşıp asit yağmuru olarak yeryüzüne döner. Bu gazların havaya yayılmasında petrol rafinerileri, termoelektrik santralleri ve demir eritme tesisleri 1. derecede sorumludur. Organizmanın bazı salgıları ile temas ettiğinde kükürt asite dönüşür ve kronik bronşite yol açar.

Azot oksitler (NOx) :

   Atmosferde en çok bulunan şekli NO NO2 dit. Ateşlemeli motorlarda yüksek ısıda azotun oksijenle birlikte yanmasından oluşan gazlardır. Yüksek ısılarda şimşek çakması sırasında havada kendiliğinden de oluşabilir. 

N2 + O2 ----> 2NO

   Havadaki oranı, büyük ölçüde o bölgedeki araba termoelektrik santrali ve petrol rafinerisi sayısı ile paralellik gösterir. Boğaz ve bronş tahribatlarına yol açar. NO hava ile temas ettiğinde hemen yükseltgenerek NO2 ye dönüşür. NO2 rahatlıkla suda çözünüp asit çözeltisi oluşturabilir. 

NO(g) + 1/2O2 (g) ----> NO2 (g) 

2NO2 + H2O ----> HNO3 +HNO2